1. Introdución
A avaliación ambiental é o proceso administrativo mediante o cal se analizan os efectos significativos sobre o medio ambiente que poden ter os plans, programas e proxectos, antes da súa adopción, aprobación ou autorización. A avaliación de impacto ambiental ( EIA) é o proceso de avaliación ambiental aplicado aos proxectos e pode ser de dous tipos: unha EIA simplificada, cuxa finalidade é determinar se o procedemento debe someterse ou non a EIA ordinaria, e unha EIA ordinaria, que finaliza coa Declaración de Impacto Ambiental ( DIA) e a súa integración na autorización do proxecto.
Están sometidos a EIA simplificada todos os polígonos eólicos, salvo aqueles destinados a autoconsumo que non excedan de 100 kW. Están sometidos a EIA ordinaria os polígonos eólicos con máis de 50 aeroxeradores, que produzan máis de 30 MW ou que se atopen a menos de 2 quilómetros doutro, e aqueles de máis de 10 aeroxeradores ou 7 MW de potencia que se sitúen en espazos protexidos.
A Real Decreto Lei 20/2022 polo que se adoptan medidas de resposta ás consecuencias económicas e sociais da Guerra de Ucraína e de apoio á reconstrución da illa da Palma e a outras situacións de vulnerabilidade promove o desmantelamento temporal do armazón xurídico-normativo que representa a Avaliación Ambiental como instrumento de protección ambiental e social, eliminando as ferramentas de salvagarda de que se dispoñía para conseguir que os proxectos de enerxías renovables aprobásense cunhas mínimas garantías de protección e sustentabilidade.
Segundo a Asociación Española de Avaliación de Impacto Ambiental:
Ao eximir devanditos proxectos do trámite de avaliación de impacto ambiental, independentemente do seu tamaño, óbviase o máis mínimo Principio de Precaución, de aplicación xeneralizada en todo o mundo civilizado desde o Cume de Río de 1992, eliminando a posibilidade de que a cidadanía participe nos procesos de autorización destes proxectos de gran transcendencia territorial e social.
É preciso lembrar que en España están a exporse na actualidade múltiples megaproyectos fotovoltaicos e parques eólicos cunha posible repercusión en varias decenas de miles de hectáreas de extensión, que requiren á súa vez liñas eléctricas de evacuación de moitos quilómetros, cuxo impacto territorial, social e ambiental é incuestionable. Os erros que se cometan agora na súa formulación e desenvolvemento serán feridas que sufriremos todos no momento actual e por xeracións vindeiras, dado que estes proxectos exponse a trinta ou máis anos.
Con carácter excepcional e transitorio, o Goberno aprobou un novo procedemento que vén ser unha xeneralización do que xa se creou mediante a Real Decreto Lei 6/2022; lonxe de rectificarse o erro que supuxo devandito procedemento de autorización-exprés, xa cuestionado no seu día pola Asociación Española de Avaliación de Impacto Ambiental (AEEIA), agora xeneralízase para todos os proxectos de enerxías renovables, independentemente do seu tamaño. Unicamente non será de aplicación para proxectos situados en espazos protexidos, incluída a RN2000, ou no medio mariño, así como as liñas de evacuación de voltaxe igual ou superior 220 kV con lonxitude superior a 15 km.
Esta medida:
Elimina a fase de información pública e consultas, impedindo a participación da sociedade no novo procedemento transitorio de determinación de afección ambiental que substitúe ao procedemento de avaliación de impacto ambiental para todos os proxectos de enerxías renovables, salvo nos supostos mencionados.
Basea a toma de decisións sobre a autorización destes proxectos sen consultar a ningún outro organismo ou institución, nin público nin privado, apoiándose tan só nun estudo de impacto ambiental realizado polo promotor e no informe de determinación de afección ambiental que a partir de devandito estudo realizará o órgano ambiental do Ministerio. Unicamente unha vez elaborado o seu informe, en fase de proposta, consultarase ao órgano competente en materia de medio ambiente (enténdese que da comunidade autónoma, aínda que non queda claro na norma), que dispoñerá tan só de 10 días para formular observacións. En caso de non contestar en prazo, considerarase que está #de acordo con a proposta, o cal ocorrerá na maioría dos casos porque é materialmente imposible cumprir o prazo outorgado de resposta.
Orixina unha grave ameaza para os espazos da Rede Natura 2000, porque obvia o preceptivo informe que debería emitir o órgano competente nestes espazos protexidos; tan só esixe para a súa aplicación o non situarse no interior de ningún espazo RN2000, o cal non implica necesariamente a ausencia de impactos sobre os seus hábitats ou especies protexidas, con posibles afeccións sobre a biodiversidade ignoradas.
Supón un manifesto agravio comparativo cos demais proxectos sometidos a avaliación de impacto ambiental, de acordo con a Lei 21/2013, coa suposta motivación da excepcionalidade do momento que vivimos. A esta situación levounos a inoperancia da Administración por non planificar adecuadamente e en prazo o desenvolvemento das enerxías renovables no noso país, coa súa preceptiva avaliación ambiental estratéxica, e a autorizar en base á devandita planificación previa os correspondentes proxectos, sometidos á súa vez a avaliación de impacto Como explicamos a un promotor dunha actuación calquera das incluídas na Lei 21/2013 (por exemplo, perforar un pozo de máis de 120 m de profundidade) que debe someter o seu proxecto a avaliación ambiental, e con todo exímase desa mesma avaliación ambiental a un proxecto fotovoltaico de miles de hectáreas (millóns de metros cadrados) como os actualmente expostos?
Consolida as diferenzas entre proxectos tramitados polo Estado (maiores a 50 MW) e aqueles tramitados polas Comunidades Autónomas, que seguirán estando sometidos ao procedemento regrado de avaliación de impacto ambiental, a pesar de ser de menor tamaño e, por tanto, cun previsible menor impacto.
As modificacións expostas xeran inseguridade xurídica asociada ás novas autorizacións por incumprir os principios e a metodoloxía da avaliación ambiental, amparados en Directivas europeas. Estas inclúen a excepcionalidade de eximir de avaliación de impacto ambiental determinados proxectos concretos, pero non tipoloxías enteiras de proxectos sen unha motivación clara e Mesmo o recente Regulamento UE/2022/2577, do 22 de decembro, para acelerar o despregamento de enerxías renovables, establece que as zonas específicas para a rápida implantación de enerxías renovables deben ser sometidas á correspondente planificación coa súa avaliación ambiental estratéxica.
Por tanto, o novo procedemento de autorización exprés que se aprobou implica un evidente desprezo da avaliación ambiental destes proxectos, por eximilos do procedemento de avaliación de impacto ambiental, único capaz de evitar, mitigar e/o compensar as súas consecuencias negativas e conseguir a súa efectiva integración no territorio.
Como viñemos defendendo sempre, desde a Asociación Española de Avaliación de Impacto Ambiental estase de acordo en que as enerxías renovables constitúen un dos piares básicos da transición enerxética que debe acometer España para lograr a descarbonización da nosa economía en 2050 e así atender os compromisos adquiridos fronte á UE e no Acordo de París. Pero o aforro temporal que se persegue nunca debe sustentarse nunha relaxación das esixencias ambientais cuxas nefastas consecuencias, a nivel territorial e social, lastrarán o noso desenvolvemento e o de xeracións vindeiras. A urxencia que se aduce como motivación para este novo trámite supersimplificado de aplicación xeneralizada non garante a adecuada toma de decisións para proxectos que potencialmente supoñen significativos impactos sobre a biodiversidade, a paisaxe, as comunidades locais e a estrutura territorial. Por aforrar uns meses na súa tramitación pódense provocar afeccións que duren decenas de anos, prazo previsto para a vida útil media destes proxectos.
2. Lexislación
2.0 Addenda
Real Decreto Lei 20/2022 polo que se adoptan medidas de resposta ás consecuencias económicas e sociais da Guerra de Ucraína e de apoio á reconstrución da illa da Palma e a outras situacións de vulnerabilidade.
Real Decreto-lei 6/2022, do 29 de marzo, polo que se adoptan medidas urxentes no marco do Plan Nacional de resposta ás consecuencias económicas e sociais da guerra en Ucraína.
B. LOZANO CUTANDA (2022). Real Decreto Ley 6/2022: el nuevo procedimiento de determinación de afección ambiental aplicable a determinados proyectos de energías renovables. Actualidad Jurídica Ambiental, n. 123, Sección “Comentarios de legislación”.
Nota de prensa da Asociación Española EIA
Informe El Real Decreto-ley 20/2022 y sus desvaríos de la plataforma MACROrenovablesNO (enero 2023)
2.1. Lei 21/2013, do 9 de decembro, de avaliación ambiental
O obxecto desta lei é establecer as bases que rexen a avaliación ambiental dos plans, programas e proxectos que poden ter efectos significativos sobre o medio ambiente (artigo 1.1).
2.2. Lei 42/2007, do 13 de decembro, do Patrimonio Natural e da Biodiversidade
Esta Lei contén no seu artigo 46, apartados 4 e 5, as previsións en materia da avaliación ambiental á que deben ser sometidos os plans e proxectos que, sen ter relación directa coa xestión do lugar ou sen ser necesarios para o mesmo, poidan afectar a ZECs e ZEPAs declaradas e aos LICs que figuren na lista aprobada pola Comisión Europea.
